Đại tướng Võ Nguyên Giáp - người cộng sản kiên trung, mẫu mực, người học
trò xuất sắc và gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh - đã về cõi vĩnh hằng, nhưng với
bộ đội, dân quân tự vệ và nhân dân Việt Nam cũng như nhiều bạn bè trên thế giới,
kể cả những người từng một thời là đối thủ ở bên kia chiến tuyến, Võ Nguyên
Giáp - “Anh Văn” vẫn luôn được nhắc tới với sự trân trọng đặc biệt.
 |
Đại tướng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp không chỉ là một danh tướng, một
“nhà chính trị đi trước nhà quân sự”, mà còn là một “cây đại thụ rợp bóng nhân
văn”.
Ngày 22-12-1949, nhân kỷ niệm 5 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt
Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân
quân du kích. Trong thư, Người nêu rõ: “Quân đội ta quen gọi Đại tướng Tổng Tư
lệnh Võ Nguyên Giáp là Anh Cả. Cách gọi thân ái ấy rất đúng với tinh thần và lịch
sử của Quân đội ta…”.
Năm 2004, nhân kỷ niệm 50 năm Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, khi được
nhà báo Pháp D.Ba-ri phỏng vấn về chiến lược của Việt Minh, Đại tướng Võ Nguyên
Giáp trả lời: “Chiến lược của chúng tôi là chiến lược hòa bình. Tôi là vị tướng
của hòa bình”. Còn Tướng Bi-gia, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Pháp, trong một lần
trả lời phỏng vấn báo chí vào cuối tháng 4-2004, đã thốt lên rằng: “Xin ngả mũ
chào bái phục tướng Giáp!”.
Là một học trò xuất sắc và gần gũi của lãnh tụ Hồ Chí Minh, lại xuất
thân từ một nhà giáo dạy sử, Võ Nguyên Giáp là một vị tướng hiểu rõ và thấm nhuần
sâu sắc tư tưởng “trọng dân”, “nước lấy dân làm gốc” của các bậc tiền nhân. Yếu
tố nhân dân luôn bám rễ sâu trong tư duy quân sự của ông. Ngay trong buổi đầu
thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân - đội quân chủ lực đầu tiên
của Quân đội nhân dân Việt Nam, Võ Nguyên Giáp đã trực tiếp soạn thảo “Mười lời
thề” cho đội, trong đó nhiều nội dung đều đề cập đến quan hệ quân-dân.
Là một người am hiểu lịch sử dân tộc, Đại tướng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên
Giáp hiểu rất rõ, trong dặm dài lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc, các triều
đại phong kiến Việt Nam đã không ít lần để mất nước, mà một trong những căn
nguyên chủ yếu là đã để mất dân, mất làng xóm, xã tắc. Trong hai cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp thường
lưu ý và nhắc nhở các mặt trận, các địa phương, thà tạm thời để mất đất, chứ nhất
quyết không để mất dân. Với ông, yếu tố chính trị quần chúng là chỗ dựa không
thể thiếu trong bất kỳ hoạt động quân sự nào. Trên cương vị Tổng Tư lệnh, Bộ
trưởng Bộ Quốc phòng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã có công lớn cùng tập thể Quân
ủy Trung ương đưa quan hệ quân - dân trở thành một trong những nét đẹp truyền
thống quý báu của Quân đội nhân dân Việt Nam, cũng như trong việc tạo dựng hình
ảnh đẹp của Bộ đội Cụ Hồ trong lòng nhân dân.
Võ Nguyên Giáp luôn ghi nhớ, noi gương và thực hiện lời căn dặn của
lãnh tụ Hồ Chí Minh: Làm cách mạng là phải “dĩ
công vi thượng” (tức là phải đặt lợi ích chung lên trên hết); đồng thời,
ông luôn đề cao vai trò của tập thể, phục tùng tổ chức. Điển hình, tại Mặt trận
Điện Biên Phủ năm 1954, tuy là người chỉ huy cao nhất được Bác Hồ và Bộ Chính
trị trao toàn quyền quyết định các vấn đề, nhưng trên cương vị Chỉ huy trưởng
kiêm Bí thư Đảng ủy mặt trận, trước khi quyết định những vấn đề hệ trọng, bao
giờ Đại tướng cũng đưa ra thảo luận ở tập thể Đảng ủy, Bộ chỉ huy chiến dịch,
tham khảo ý kiến của Đoàn cố vấn, nhằm tạo sự đồng thuận, thống nhất cao. Trong
Chiến dịch Điện Biên Phủ, quyết định thay đổi phương châm tác chiến, từ “đánh nhanh, giải quyết nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc” của Đại tướng Võ
Nguyên Giáp vừa thể hiện tư duy quân sự sắc sảo, bản lĩnh của người cầm quân, đồng
thời cũng thể hiện việc quán triệt sâu sắc, chấp hành tuyệt đối ý kiến chỉ đạo
của Chủ tịch Hồ Chí Minh về “đánh chắc thắng”.
Thể hiện tính nhân văn, nhân nghĩa của một vị tướng “dĩ công vi thượng”,
ông luôn biết đề cao vai trò của tập thể, hết sức tôn trọng ý kiến của tập thể,
vì lợi ích chung và luôn tính toán kỹ đến sự hy sinh xương máu của bộ đội. Đúng
30 năm sau sự kiện này, vào tháng 5-1984, trong buổi gặp mặt truyền thống, một
số cựu cán bộ chỉ huy cho rằng: “Hồi đó
mà cứ đánh theo phương châm “đánh nhanh, giải quyết nhanh”, không kịp thời và
kiên quyết thay đổi phương châm tác chiến như Đại tướng đã làm, thì có lẽ chúng
mình đã không còn có dịp hội ngộ như hôm nay”.
Võ Nguyên Giáp là một vị tướng thương yêu bộ đội hết mực, dù người đó
giữ chức vụ gì, quân hàm cao hay thấp. Với cán bộ, chiến sĩ dưới quyền, ông như
người cha, người anh, người đồng chí thân thiết và gần gũi. Trước nhiều trận
đánh, Đại tướng đều viết thư động viên, nhắc nhở và thăm hỏi tình hình sức khỏe
của bộ đội, dân công, thanh niên xung phong… Trong điều kiện cực kỳ khó khăn,
thiếu thốn tại chiến trường, Đại tướng vẫn thường xuyên quan tâm, nhắc nhở cơ
quan hậu cần, lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị chăm lo sức khỏe, bảo đảm đời sống vật
chất, tinh thần cho bộ đội, hết lòng thương yêu bộ đội… Viên tướng Na-va, Tổng
chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp ở Đông Dương, khi nhận xét về “quan hệ
cán-binh” của Việt Minh ở Mặt trận Điện Biên Phủ từng phải thốt lên: “Đã bao lần
tôi phát ghen với tướng Giáp!”.
Nhà cầm quân nào cũng khát khao chiến thắng, nhất là trong các trận
đánh, chiến dịch có tầm quan trọng đặc biệt. Song với Đại tướng Võ Nguyên Giáp,
không phải lúc nào cũng giành chiến thắng bằng mọi giá, mà chiến thắng đó phải
luôn đi kèm với việc giảm đến mức thấp nhất hy sinh xương máu của bộ đội. Với Đại
tướng, quý trọng sinh mệnh của cán bộ và chiến sĩ, suy cho cùng cũng là quý trọng
sinh mệnh của người dân. Thượng tướng Trần Văn Trà từng nói: “Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một vị Tổng Tư lệnh
biết đau với từng vết thương của mỗi người lính, biết tiếc từng giọt máu của mỗi
chiến binh!”. Ngược dòng lịch sử, tại cuộc họp kiểm điểm phê bình và tự phê
bình trong đợt 2 của Chiến dịch Điện Biên Phủ, Đại tướng đã thẳng thắn, nghiêm
khắc phê bình, đồng thời truy vấn một số cán bộ chỉ huy: “Các đồng chí có xót xa không, khi bao nhiêu đồng chí của mình ngã xuống
mà trận đánh không thành công do thiếu sót của lãnh đạo và chỉ huy?”. Nói
xong, ông lấy khăn lau nước mắt. Lời phê bình nghiêm khắc nhưng chân thành, thắm
đượm tình cán - binh của vị chỉ huy cao nhất làm cho những cán bộ có mặt thực sự
cảm thấy thấm thía, nhận thức sâu sắc hơn trách nhiệm to lớn của mình, nhất là
phải làm thế nào để giảm thấp nhất hy sinh xương máu của bộ đội.
Đối với kẻ địch, thấu triệt tinh thần “lấy đại nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo” của các
bậc tiền nhân, Đại tướng Võ Nguyên Giáp không chỉ là một vị tướng biết đánh thắng
địch bằng quân sự, mà còn biết thắng địch bằng nhân nghĩa, biết khoan dung đối
với kẻ địch đã đầu hàng. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều người từng một thời đứng
bên kia chiến tuyến, từ những tướng lĩnh của Pháp đến những người lính Âu - Phi...
đều dành cho Đại tướng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp sự kính trọng và khâm phục
đặc biệt. Tư tưởng nhân nghĩa được kết tinh từ truyền thống nhân văn trong chống
giặc ngoại xâm của cha ông trên tinh thần “không
vì tư thù, tư oán” được Võ Nguyên Giáp kế thừa và phát triển lên một tầm
cao mới. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, sau trận mở màn chiến dịch, tiến công
cụm cứ điểm Him Lam của Đại đoàn 312, thương vong của địch rất lớn, tử thương
la liệt khắp trận địa. Theo đề nghị của Đại đoàn trưởng Lê Trọng Tấn, Đại tướng
Võ Nguyên Giáp đã chỉ thị cho ông Mạc Ninh thảo ngay một bức thư chuyển cho Bộ
chỉ huy quân Pháp ở Điện Biên Phủ đề nghị cho người ra Him Lam nhận tử thương.
Ngay sau ngày chiến thắng, trên cánh đồng Mường Thanh và dọc theo bờ sông Nậm Rốm,
Đại tướng cùng Bộ chỉ huy chiến dịch đã cho dựng hàng chục chiếc lều từ vải dù
để cứu chữa cho tù binh, hàng binh bị thương. Một nữ tù binh sau khi được phẫu
thuật cứu sống kịp thời đã thốt lên: “Cha
mẹ tôi đã sinh ra tôi, nhưng chính nhân dân và quân đội Việt Nam đã thực sự cứu
tôi sống lại”.
Với chính mình, cái “tôi” trong con người Võ Nguyên Giáp là cái tôi “dĩ
công vi thượng”. Ông là người nghiêm khắc, nhưng khiêm tốn, bình dị, bao dung
và độ lượng. Cho dù trên cương vị nào, dường như ít khi thấy Đại tướng Võ
Nguyên Giáp cáu gắt, to tiếng với cấp dưới. Trong cuộc sống, Đại tướng thường
nói về cái tốt, cái đúng của đồng chí, đồng đội, mà ít khi thấy ông thanh minh
bất cứ một vấn đề nào thuộc về bản thân mình. Khi đề cập đến chiến thắng của
các chiến dịch, thắng lợi của hai cuộc kháng chiến, bao giờ và trước hết Đại tướng
cũng nói đến vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh, của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị,
Tổng Quân ủy; nhắc đến công lao, cống hiến của đồng đội, đồng chí và đồng bào cả
nước…
Có lẽ, ngay từ khi dấn thân vào đời binh nghiệp, nhà giáo Võ Nguyên
Giáp không hề nghĩ rằng mình sẽ “làm tướng”,
cho dù năm 1948 ông đã được phong quân hàm Đại tướng. Suốt chặng đường hoạt động
cách mạng, trong đó hơn một phần ba thế kỷ trực tiếp cầm quân, Đại tướng, Tổng
Tư lệnh Võ Nguyên Giáp luôn hết lòng vì công việc, tận tụy hoàn thành xuất sắc
mọi nhiệm vụ; luôn có tấm lòng tôn trọng, yêu thương mọi người. Cũng chính vì vậy,
mặc dù Đại tướng đã mãi đi xa, nhưng trong trái tim mọi người, ông vẫn là bất tử.
Thời nào cũng vậy, phấn đấu để được “làm tướng” đã khó, giữ được đức
NHÂN trong đạo làm tướng, như Bác Hồ đã dạy, càng khó hơn. Vậy nhưng, Đại tướng,
Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã làm được điều đó. Chất nhân văn trong con người
Đại tướng cũng chính là hiện thân của tư tưởng nhân nghĩa, nhân văn trong văn
hóa giữ nước của dân tộc Việt Nam được tích tụ, bồi đắp qua hàng nghìn năm lịch
sử và được tỏa sáng, phát triển lên tầm cao mới trong thời đại Hồ Chí Minh./.
PGS, TS TRẦN NGỌC
LONG
Nguyên Phó Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam
